Categoriearchief: boeken

Gelezen: Macht der gewoonte/Power of habit -Charles Duhigg

Boek in citaten, boeken, citaat, gelezen, literatuur : gelezen boeken, productiviteit, review, , , , , , ,

“All our life, so far as it has definite form,
is but a mass of habits”

William James, 1892

We zijn gewoontedieren

Wanneer je een doordeweekse dag overloopt, dan merk je dat de uitspraak van William James ook voor jou geldt. Wellicht heb je een bepaalde routine bij het opstaan. Dat begint al bij het uit het bed stappen, badkamer, het wekken van gezinsleden tot het maken van het ontbijt. Zo’n routines of gewoonten maken het ons makkelijk, want we hoeven niet meer na te denken over iedere beslissing. We leven op automatisch piloot en dat spaart energie en zorgen.

Gewoontes zijn sterk. Heel sterk.

Gewoontes mogen dan wel veel energie uitsparen en bijzonder sterk zijn, ze zijn ook neutraal. Ze kunnen goed zijn en je dichter bij je doel brengen of net slecht waardoor je inspanningen nutteloos lijken. Gewoontes zijn diepgeworteld, zowel de goede als de slechte. Omgekeerd geldt dat het absoluut niet meevalt om een gewoonte af te leren. Het is maar de vraag of je uberhaupt een gewoonte kan afleren.

Een boek over gewoontes – The power of habit

Charles Duhigg (onderzoeksjournalist, winnaar van o.a. de Pulitzerprijs) schreef een boek over de macht van gewoontes. Hij deed onderzoek naar wat een gewoonte precies is en waarom het zo moeilijk is om ze te veranderen. Hij zag het mechanisme en vond meteen een manier om slechte gewoontes toch om te buigen. Ja, ombuigen of veranderen, want een gewoonte afleren is bijzonder moeilijk.

When a habit emerges, the brain stops fully participating in decision making. It stops working so hard, or diverts focus to other tasks. So unless you deliberately fight a habit— unless you find new routines— the pattern will unfold automatically.

Charles Duhigg

Alles in onze wereld is een verzameling van gewoonten. Ook onze samenleving hangt samen door allerlei gewoontes. Bedrijven stoelen om (al dan niet goede) gewoontes. Ik had vooral belangstelling in de formule van de gewoonte en hoe je ze kan omkeren.

De kracht van gewoontes

De kracht van een gewoonte zit erin dat je je er geen vragen meer bij stelt. Het kost je geen wilskracht en nauwelijks groot bewustzijn. Ik mag nog zo moe zijn, als ik ‘s avonds de trap opga, dan passeer ik altijd langs de badkamer. Bijna automatisch neem ik mijn tandenborstel. Ik leg mijn kleren steevast op dezelfde plaats, stap naar bed, controleer de wekker en doe dan pas mijn schoenen uit. Misschien klinkt dat een beetje overdreven, maar denk maar eens na over jezelf. Grote kans dat jij ook een avondroutine hebt en dat je modus op automatische piloot staat.

Maar evengoed loop ik op automatische piloot naar de snoepkast als ik ‘s avonds voor TV zit.

Dat wou ik niet meer dus pastte ik het recept van Duhigg toe. En ja, het lukte !

De structuur van een gewoonte

Volgens Duhigg bestaat een gewoonte uit 3 componenten: een trigger, de gewoonte zelf en de beloning.

Voor mij was dat ‘avond en relax voor TV’ -> iets lekkers uit de keuken halen -> genieten van het lekkere.

Duhigg zegt dat je zo iedere gewoonte kan ontleden. Wil je je gewoonte veranderen, dan moet je iets met deze formule doen.

Het veranderen van een gewoonte

Eerst het slecht nieuws: je krijgt die 3 componenten moeilijk uit je systeem, al helemaal niet als de trigger blijft en de beloning. Wat kan je dan wel doen ?

Volgens Dugigg gaat het erom dat je begin en einde blijft houden. In mijn geval bleef de trigger (ik kijk ‘s avonds nog altijd nu en dan TV) en ik blijf evengoed genieten van iets lekkers. Tegenwoordig is dat 1 pakje crackers en een potje humus. De 3 componenten blijven, de trigger blijft, net zo goed als de gewoonte.

Toch is het niet altijd zo simpel en duidelijk. Duhigg geeft zelf een prima voorbeeld. Hij merkte om dat hij rond 15 uur een hongertje kreeg, naar de cafetaria ging om een koffiekoek, een beetje bleef babbelen en mooi tegen 15.15 terug aan zijn bureau zat.

Het eerste wat hij onderzocht was de trigger. Dit was zijn conclusie: rond 15 uur had hij last van een dipje. Hij verveelde zich wat en was minder geconcentreerd rond dat uur. Honger ? Verveling ? Vermoeidheid ? Was de beloning het verzadigd gevoel, de suikerboost of was het iets anders ? Dit was zijn gewoonte in componenten verdeeld:

  • Trigger: middagdipje (nood om de benen te strekken, minder concentratie)
  • Routine: wandelen tot aan de cafétaria
  • Wat is de beloning ? Suikerboost/stillen van honger/sociaal contact met collega’s

Na allerlei experimentjes (niet gaan naar de cafetaria, een koek op bureau eten, een wandelingetje doen ipv een koek te kopen), koffie drinken etc. kwam hij tot het besef dat de werkelijke ‘beloning’ sociaal contact was. Zijn echte behoefte was even te ontsnappen aan het werk waaraan hij bezig was en fysiek als geestelijk even de benen te strekken.

Gevolg: rond een uur of drie gaat hij naar een collega, neemt een appel mee en doet een praatje. Tegen 15:15 uur zit hij weer prima (en content !) achter zijn bureau. Dat brengt ons naar de nieuwe routine:

  • Trigger: middagdipje (nood om de benen te strekken, minder concentratie)
  • Routine : wandelen tot bij collega, appel eten
  • Beloning: sociaal contact, beweging

Nieuwe gewoontes aanleren

Een gewoonte veranderen is nog iets anders dan een nieuwe gewoonte aanleren. Bij het eerste heb je immers al 2 van de 3 elementen goed. Een nieuwe gewoonte aanleren is iets anders. Hoe worden gewoontes aangeleerd? Simpelweg, door verlangens te cultiveren. Je hebt zin in iets, je bent onrustig, je hebt de indruk dat je persé dit of dat moet… Uiteindelijk zal je bij de trigger met je geest al helemaal bij de beloning zijn, waardoor het nog moeilijk is om het niet te doen.

This is how new habits are created: by putting together a cue, a routine, and a reward, and then cultivating a craving that drives the loop.

Ik herken dat enigszins. In tijden waarin ik veel loop kan ik onrustig zitten op mijn stoel omdat mijn lichaam snakt naar die adrenalineboost (beloning). Ik anticipeer bijgevolg al aan iets wat nog moet komen. Het is zo sterk dat het werkt als een magneet.

Loop ik echter een lange tijd niet, dan is de betovering verbroken. Wanneer ik vervolgens aan lopen denk, denk ik vooral aan veel inspanning en ongemak. De loop is kapot.

Een vierde component ?

Is het dan – theoretisch althans – zo makkelijk (althans theoretisch) om een gewoonte te veranderen? Uit onderzoek bleek dat er nog een cruciale (en nogal evidente) factor was: geloof.

Uit onderzoek bij groepen alcoholisten (iedere verslaving is in zekere zin een slechte gewoonte), bleek dat het wijzigen van de gewoonte meer kans tot slagen had wanneer de deelnemer geloofde. In God ? Nee, maar wel dat hij geloofde dat het veranderen van de gewoonte hem/haar tot iets beters zou brengen.

However, those alcoholics who believed, like John in Brooklyn, that some higher power had entered their lives were more likely to make it through the stressful periods with their sobriety intact. It wasn’t God that mattered, the researchers figured out. It was belief itself that made a difference. Once people learned how to believe in something, that skill started spilling over to other parts of their lives, until they started believing they could change. Belief was the ingredient that made a reworked habit loop into a permanent behavior.

Ik denk dat wij dat simpelweg de kracht van de motivatie zouden noemen. Wanneer ik naar mijn gewoontes bekijk en die wil veranderen, merk ik soms wel dat er iets ontbreekt aan de motivatie, zeker als de beloning minder of anders is. Gelukkig kan je ook daaraan werken, maar dat is dan weer een ander boek!

Een echte eye-opener

Dit boek was voor mij een ongelooflijke eye-opener, al hoefde ik al lang niet meer overtuigd te zijn van de kracht van gewoontes. Overal zag ik gewoontes. Ik merkte op dat beleefdheid een gewoonte is. Veel mensen zeggen ‘bedankt’ of ‘dankjewel’ zonder er nog bij na te denken, maar ik ken evengoed kinderen die het niet doen. Zijn die kinderen an sich onbeleefder? Eigenlijk niet, die gewoonte is hen gewoon niet aangeleerd.

De marketingwereld – Duhigg wijt er hele hoofdstukken aan – staat vol van het creëren van gewoontes. Ze proberen een verlangen in jou te wekken (reclame van pizza ‘s avonds) waardoor je de handelt (doos pizza uit de oven) en beloond wordt met gezelligheid (volgens de reclame) of toch op z’n minst het genieten van lekker eten. Ik leerde dat tandpasta helemaal niet hoeft te schuimen maar dat dat een marketingtruc is. Anders hebben mensen het gevoel niet dat ze hun tanden goed gepoetst hebben (beloning).

Maar ook in mijn eigen leven zag ik tal van gewoontes en zag ik al snel welke mij werkelijk vooruit hielpen en welke net niet.

Wat werkt voor mij?

  • Het visualiseren van het doel (beloning)
  • Het ‘s morgens lezen van de doelen (SMART goals)
  • Het vermijden van de trigger (geen chocolade in huis = geen chocolade eten)
  • Het niet breken van de keten. Een simpel systeem, je zet kruisjes per dag er iets gelukt is. Ik was verwonderd van de kracht ervan toen ik in januari een no spend maand organiseerde.
  • Het zoeken naar alternatieven (zoals Charles Duhigg). Ik heb wel degelijk echt honger rond 10 uur. Dus kan ik maar beter iets gezonds bijhebben. (Al blijft al dat snoep in de leraarskamer hoog aaantrekkelijk, gelukkig is er ook soep op het werk!).
  • De meest gekende (en succesvolle) methode blijft ook voor mij het koppelen van een nieuwe gewoonte aan een oude. Bv. De zogenaamde 5′ avondopruim voor het slapengaan. Dat ziet er dan zo uit: naar boven willen gaan/eind van de dag (trigger), kookwekker op 5 minuten zetten en gedurende die 5 minuten wat opruimen, naar boven gaan. De beloning lijkt mij nogal evident (opgeruimder) al is de beloning hier evengoed a) dat het maar 5 minuten duurt, dus het afgaan van de wekker is ook een beloning ! en b) dat ik ‘s morgens niet meer de glaasjes op de salontafel zie staan !

Praktisch

Charles Duhigg, Macht der gewoonte, uitg. Ambo/Anthos 2015, 384 blz, te koop bij o.a. Bol.com voor €20,99.
Ik las de Engelse (originele) uitgave, The power of Habit, uitg. Cornerstone 2013, 400 blz., te koop bij o.a. Bol.com voor € 9,89.

Gelezen

Gelezen: 2 boeken over geestelijke gezondheidszorg

Boek in citaten, boeken, gelezen, literatuur : gelezen boeken, review, , ,

Tot mijn grote spijt kleeft op veel wat met psychische gezondheid te maken een groot taboe. Het zou ‘tussen je oren’ zitten en ‘een kwestie van wilskracht’ zijn. Als er boeken uitkomen die het begrip voor psychisch lijden en geestelijke gezondheidszorg willen vergroten, dan stel ik die graag voor. Er wordt dikwijls heldhaftig geschreven over somatische ziektes, psychisch lijden wordt meestal weggemoffeld en men weet er op z’n best niet goed weg mee.
Ik stel hier 2 boeken voor uit de praktijk.

Margo Van Landeghem: durven kijken naar trauma

Margo Van Landeghem, psychologe; vertelt ronduit over haar ervaringen in het pyschiatrisch ziekenhuis waar ze werkt. In dit dunne boekje (139 blz.) komen 2 onderwerpen aan bod die best meer aandacht mochten hebben in de media (en het boek !)

mensen met trauma

Enerzijds heeft Van Landeghem het over de intense gevolgen die trauma voor mensen kunnen hebben. Er is een theorerische uiteenzetting over hoe trauma zich nestelt in het denken en handelen van de getraumatiseerde. Lichaam en geest verkeren veelal in staat van hyperalertheid en vertrouwen in anderen is absoluut niet evident. Trauma beperkt zich niet tot het extreem zichtbare zoals een tsunami, een aanslag of een schokkende gebeurtenis.

Durven kijken naar trauma

Schokkend kan ook betekenen dat je niets hebt gekregen, dat je fundamentele zorg, ondersteuning of veiligheid hebt gemist. (…) In al die jaren als psycholoog ontmoette ik zo verschrikkelijk veel mensen die als kind opgroeiden in een omgeving die langdurig bedreigend,onveilig, angstaanjagend en onvoorspelbaar is.

Wat de gevolgen voor trauma zijn, wordt geïllustreerd door getuigenissen van cliënten van haar.

In het tweede deel van het boek laat ze clienten aan het woord die getekend zijn door trauma en begeleid worden door een therapeut.
De verhalen én de theorie maken duidelijk dat trauma niet iets is waar je ‘na een tijdje toch wel overheen stapt’.

Werken in de geestelijke gezondheidszorg

Ik heb het niet nageteld, maar een bijna de andere helft (van dit al dunne boekje) gaat over het werken als zorgverlener in een psychiatrisch ziekenhuis. De zorg staat onder druk en al evenzeer de zorgverlener. Het personeel staat steeds meer onder druk door allerlei protocollen, efficiëntie waardoor de job steeds moeilijker en zwaarder wordt. Daarbij worden de ambten steeds meer uitgehold. Zoals ze zelf schrijft: het lijkt wel alsof een psycholoog, met in zijn functieomschrijving ‘luistert actief naar de beslommernissen’ zo’n beetje een als een kapper is. (dixit de minister van volksgezondheid). Het is duidelijk dat Van Landeghem het moeilijk heeft met de huidige stand van zaken in de gezondheidszorg. Efficiëntie en lage kosten staan dikwijls voorop.
Door al deze maatregelen zijn zowel cliënten als zorgverleners de dupe en wordtdiemand er echt beter van.

Ingrid Nelis: Gekleurde Tranen

Gekleurde tranen

In ‘Gekleurde Tranen’ lezen we het (gedeeltelijke) levensverhaal van Ingrid Nelis. Een conflict op het werk kreeg zo’n proporties dat het haar leven op de helling zette en uitmondde in een proces. Dit werd zo zwaar dat ze intensieve therapie volgde. Later volgde de diagnose eierstokkanker, wat het allemaal nog moeilijker maakte.

In het boek lees je over hoe een conflict op het werk compleet ontspoort en hoe dit gigantische gevolgen heeft voor het leven van Ingrid. Als lezer is het echter moeilijk om je echt voor te stellen wat er nu echt gebeurd is. Ik veronderstel dat Ingrid Nelis om juridische en privacy reden niet echt diep op het verhaal ingaat, al is ze anders wel heel concreet in sommige zaken.

De lezer van dit boek blijft dikwijls verweesd achter: er wordt iets gezegd, iets aangeraakt en voor de rest heb je er het raden naar. Er is weinig uitdieping, ook niet wat haar eigen visie betreft. Ik had het daar best moeilijk mee.

Kritiek: Welk verhaal wil je brengen ?

Wat wil je nu eigenlijk vertellen, zou ik beide auteurs willen vragen.
Aan Margo Van Landeghem: gaat je boek over trauma of over de zorgverlening in de psychiatrie en hoe de job daar alsmaar moeilijker wordt gemaakt ?
Dat zijn twee totaal andere insteken. Ik geloof best dat Van Landeghem over beide onderwerpen méér had kunnen vertellen en er misschien stof voor 2 boeken was, maar spijtig genoeg heeft ze beide onderwerpen in 1 dun boekje gepropt waardoor de lezer behoorlijk op zijn honger blijft zitten.

Bij Ingrid Nelis had ik hetzelfde gevoel. Het is overduidelijk dat er heel veel verdriet en woede is om wat het conflict op haar werk heeft teweeggebracht. De kwaadheid is voelbaar, de roep naar gerechtigheid luid en haar geduld voor een uitspraak door de rechtbank wordt behoorlijk op de proef gesteld. Die uitspraak is er immers nog altijd niet.
Ze schuwt geen namen en in alle eerlijkheid, ik werd er soms bijna ongemakkelijk van.

Anderzijds gaat het boek over haar omgaan met lijden en wat ze leert over zichzelf gedurende psychotherapie. Haar lange weg hier leidde uiteindelijk tot een job als ervaringsdeskundige waarbij ze mensen met psychische kwetsbaarheid helpt.

Gemiste kansen

Bij beide boeken had ik het gevoel dat ze te snel geschreven zijn en er te weinig gewaakt werd over de coherentie van het boek. Toen ik de boeken in handen kreeg dacht ik ‘hip hip hoera voor een uitgeverij die dit aandurft’. Nu en dan zag ik een aanzet naar iets wat heel goed had kunnen zijn.

Moeilijke onderwerpen zijn hier uiteindelijk wel aangebracht en beide boeken zullen de lezers hopelijk tot meer begrip brengen ten aanzien van mensen met psychisch lijden. Maar toch blijf ik op mijn honger: de uitgeverij liet hier kansen liggen.

Praktisch:

Gelezen: Heida – Seinunn Sigurdardottir

Boek in citaten, boeken, citaat, literatuur : gelezen boeken, , , , ,
Gelezen

Terug naar de natuur

Heida

Ik was onmiddellijk enthousiast toen ik over dit boek hoorde. De IJslandse Heida laat een modellencarrière in New York voor wat ze is en gaat als alleenstaande vrouw een boerderij runnen in het woeste IJsland. Haar leven staat sindsdien zo goed als geheel in het teken van de honderden schapen. Ze moeten worden gevoed, verzameld, beschermd. Het lammerenseizoen moet de toekomst waarborgen.

Soms vrees ik dat we als mens onze band met de natuur wat vergeten zijn. Verwarmde en verlichte huizen, werk dat we op alle mogelijke momenten kunnen (en moeten !) doen, contacten over de hele wereld zonder dat je je huis uit moet. We zijn meesters van onze tijd en planning (of slaven).

Lees het boek van Heida en er rolt zich een leven voor je uit dat gedicteerd wordt door seizoenen, de dreiging van een vulkaan en de oprukkende energiecentrales die het landschap voor altijd willen veranderen.

Dagboek

Het boek leest als een dagboek en is daar behoorlijk onduidelijk in. Enerzijds staat op de cover ‘Steinunn Sigurdardottir‘ als auteur van het boek. Op de achterflap staat de auteursfoto. Maar in het boek staan foto’s van Heida. De dagboekstijl verraadt geen grote literaire ambities. Misschien gewoonweg een copywriter ? Superduidelijk is het niet, maar dat doet geenszins het leesplezier teniet.

Ik wil geen keukentafelmens zijn

In het eerste deel van het boek leren we Heida kennen als een ware tegenstander van de plannen om een energiecentrale in haar gebied neer te planten. De plantage zou het landschap en de waterlopen drastisch veranderen. Heida is allesbehalve een manager achter een bureau maar haar idealisme leidt toch tot een actieve politieke inzet.

Ik ben echt heel boos over hoe er met mensen wordt omgegaan in heel die zaak rond de energiecentrale. Dat gedrag moet ophouden. Het is mijn doel om daar invloed op te hebben en aandacht te vragen voor dit soort machtswellust en geweld.

Er is nog iets dat mij sterk drijft en dat is dat ik een grote hekel heb aan mensen die aan de keukentafel zitten en overal tegen zijn en alles beter weten maar niet bereid zijn om de volgende stap te zetten en te proberen invloed uit te oefenen. Ik wil geen keukentafelmens zijn.

Schapen drijven

In de herfst moeten alle schapen bijeengedreven worden. De boeren doen dat samen, het gaat om zo’n vijf- tot zesduizend schapen. Nadien worden ze gescheiden naar eigenaar en volgt er een gigantisch feest.

Het heerlijke weer bleef duren tot vrijdag. heerlijk om met zoveel zon en warmte vrienden en bekenden te ontmoeten die je niet vaak ziet. (…)

Er bleven wel twintig man eten ‘s avonds, toen de schapen eenmaal beneden waren, maar nog niet verdeeld. Er was genoeg voor iedereen. (…)

Iedereen verheugt zich om de Grafarétt de volgende dag en het feest in Tungusel. Twee nachten lang wordt er hier in de boerderij in elk hoekje geslapen, op bedden, in slaapzakken op de grond, in de kamer, onder de keukentafel. Overal.

Heida: “Boer zijn heeft voordelen”

Natuurlijk moet je een positieve instelling hebben en kunnen inspelen op wat er zich voordoet op het gebeid van weerstomstandigheden en natuurgeweld. Sommige jaren is het schapen houden moeilijk wegens kou en natheid. (…)

Je hebt ook het voordeel dat je een gezonde en volledige maaltijd kunt eten waarvan je weet waar hij vandaan komt. Je staat op eigen benen en hebt alleen met jezelf te maken. Dat is onbetaalbaar

Gemeenschap

Behalve de ongelooflijke verbondenheid met de natuur, was ik evengoed verrast over de verbondenheid onder de boeren en de veelzijdigheid van het beroep. Zo gaat Hilda bij vele boeren ongeboren schapen tellen, met een machine controleert ze de zwangere ooi en telt ze te werpen lammeren. Die telling is belangrijk omdat ze mede bepaalt hoe de ooi gevoed moet worden en wat de perspectieven zijn. Zo’n opdracht vraagt specifieke kennis en kan niet door 1 iemand alleen gedaan worden. Hilda slaapt dan verschillende dagen bij de boer in, het hele ‘tellen’ gebeurt bijna in bandwerk, waarbij iedereen van de boerderij meewerkt.

Hetzelfde geldt bij het hooien of het verzamelen van de schapen in de herfst. Dat red je niet in je eentje. Het is een gemeenschapszin die ik hier niet echt ken. Wij staan nogal op onze zelfstandigheid hier en de aard van ons werk laat dat ook toe. Of het zijn meteen betaalde collega’s die je meehelpen.

Heida of een ander perspectief

Ik heb vanaf de eerste bladzijde van het boek genoten. Literair geen hoogstandje, maar wel een compleet andere wereld. Maakte ik mij zorgen over deadlines en vergaderingen, dan is de dreiging van een wakkere vulkaan wel iets anders. Of een storm waarbij je vreest dat de schapenstal het niet zal houden. De stal waar je werk en leven in zit.

Het relativeerde mijn zorgen onmiddellijk !

Praktisch

Steinunn Sigurdardottir, Heida, schaapherder aan de rand van de wereld; 286 blz., uitgegeven door Harper Collins, 2019. Te koop bij o.a. Bol.com voor €19,99 (paperback) of €13,99 (ebook)

Bo Van Spilbeeck

Gelezen: Bo – Eindelijk vrouw – Bo Van Spilbeeck

Boek in citaten, boeken, citaat, gelezen, literatuur : gelezen boeken, ,
Gelezen

Aarzeling bij dit boek

‘Ik kan je het boek van Bo Van Spilbeeck bezorgen, interesse ?’ Ik wist waarover het boek ging en aarzelde. Transgenders behoren niet tot mijn leefwereld. Ik had de ‘outing’ van journalist Bo Van Spilbeeck op TV gezien en dat was een beetje aan mij voorbij gegaan. Moest het zo uitgebreid op TV komen ? Behoort dat niet tot de privéwereld ? Is dat eigenlijk nieuws ?
Gemengde gevoelens dus. Ik lees echter zoveel en leer graag bij. Dus oké, geef maar hier dat boek. Naderhand ben ik blij dat het boek mij zo toevallig in handen is gekomen. Misschien zou ik het anders niet gelezen hebben en dat zou jammer geweest zijn.

Jezelf niet mogen zijn

Ik nam mij voor om het hele VTM-gebeuren en de beelden te vergeten en het boek te laten spreken. Bo/Boudewijn Van Spilbeeck vertelt hoe hij zijn hele leven in onmin leeft met zijn lichaam. Hoe hij liever een vrouw wil zijn (en manieren zoekt om zich zo te kleden) maar dit altijd in het geheime, obscure moet doen.

Ik was daar behoorlijk van onder de indruk. Een volwassen man met een carrière en aanzien die zichzelf niet kan zijn. Een man met geheimen die hij met niemand kan delen. Een ongekende eenzaamheid. Vragen waar hij geen antwoord op heeft, vragen die hij nauwelijks durft te stellen. Je voordoen als iemand die je eigenlijk niet bent. Dat moet pijnlijk zijn. Eenzaam.

Wie ben ik ?

Soms duurt het heel lang voor een mens ontdekt wie hij werkelijk is en de beslissing durft te nemen om ook volledig in lijn met zijn identiteit te leven. Bo Van Spilbeeck is eind vijftig wanneer ze die beslissling neemt. Daarvoor is het een jongleren met mogelijkheden en beperkingen, met vragen en twijfels. Getuige dit citaat dat terug gaat naar de tijd nét voor zijn huwelijk met Marianne. Hij kijkt samen met haar naar een uitzending op NCRV over travestieten en transseksuelen.

Het besef dat ik een transgender ben, komt niet. Het woord transgender zal ook pas in de jaren negentig gebruikt worden. Tot dan gaat het over travestieten, transseksuelen of crossdressers, die zich allemaal om andere redenen als vrouw kleden of vrouw voelen. Wat mij dat maakt, weet ik niet (p.59)

Leven zoals je bent: outing

Ik vertelde dat ik me al sinds mijn puberteit als meisje kleedde, dat ik al vijfentwintig jaar als vrouw buiten kwam, en dat ik nu eindelijk heb besloten om te worden wie ik al altijd geweest ben; een vrouw. (p. 103)

We zijn een dikke honderd bladzijden ver en vanaf dan gaan het snel. Zowel in het boek als in het leven van Van Spilbeeck. De eerste 100 bladzijden vertellen over de twijfels, de vragen en het onbehagen, de volgende kleine 200 over de transitie, de onomkeerbare overgang om volledig als vrouw te leven.

De grote rol van VTM

Eenmaal de beslissing genomen, gaat het hard. VTM steunt de transitie en zal er voor zorgen dat zijn outing nationaal en zelfs internationaal wordt opgepikt. Omringd door visagistes, kappers en stylisten krijgt Bo tal van tips om haar nieuwe leven als vrouw gestalte te geven. Ik heb de indruk dat de steun van de VTM collega’s nauwelijks te onderschatten is, zowel voor Bo persoonlijk als voor vele transgenders in Vlaanderen en daarbuiten.

Medische weg

Via het boek leer ik wat de medische kant van het verhaal is. Het is alvast geen beslissing die van vandaag op morgen kan genomen worden. Er zijn filters en gesprekken met een psychiater, hormonen worden geblokt en andere verhoogd. Er volgt logopedie om de stem te verhogen en gezichtschirugie. De laatste grote medische stap is de geslachtsverandering.

Van Spilbeeck schrijft op een serene manier en weet daar goed het evenwicht te behouden. Geen sensatie, maar ze gaat moeilijke onderwerpen ook niet uit de weg. Net zomin als de grote emoties van verwachting en uitzien naar. Tussendoor ook iedere keer de bezorgdheid om haar gezin, beseffende dat haar beslissing ook hen treft.

The pursuit of happiness

Toen het boek hier thuis op de salontafel slingerde, was het nu en dan een topic aan tafel. De meest gestelde vraag was ‘wat denk jij daar eigenlijk van ?

Los van het feit dat het er niet toe doet, stelde ik mezelf ook die vraag. Als het gaat over het boek, dan ben ik blij dat ik het gelezen heb. Bo Van Spilbeeck geeft ons met haar boek een kijk in het hoofd en hart van een transgender. Ik ben blij dat ik het gelezen heb.

Maar alles begrijpen doe ik niet. Ik geef toe dat ik mij niet kan voorstellen wat het betekent om als man vrouw te willen zijn. Maar dat doet er niet toe. Uiteindelijk weten we nooit wat ten diepste in een ander leeft. We hebben soms al zoveel moeite om onszelf te verstaan. Ik hoef daar niets over te denken. Iedereen heeft recht op nastreven van zijn of haar geluk, dat echt op the pursuit of happiness staat zelfs in de onafhankelijksheidverklaring van de VS, zo fundamenteel is het.

Dat streven naar geluk, het mogen zijn wie ze is, is overigens de leiddraad van het boek. Het is wat het is, mentaal als vrouw geboren worden in het lichaam van een man. Niet meer en niet minder.

Van Spilbeeck wil bovenal gelukkig zijn en dat kan niet anders dan wanneer ze zichzelf mag zijn. Voluit.

De vrouw en kinderen van Van Spilbeeck

Het is evident dat zo’n beslissing vooral de naasten treft. Die kunnen er niet omheen. Hun vader wordt een vrouw, haar echtgenoot wordt een vrouw.

Van Spilbeeck schrijft met ontzettend veel respect en begrip voor zijn vrouw en kinderen. Hij beseft héél goed dat zijn beslissing gevolgen heeft voor zijn gezin. Omgekeerd lees je tussen de lijnen door dat de liefde niet stopt, dat ze best wel wat verdragen kan.

Het boek eindigt met brieven van beide kinderen en Marianne, de vrouw van Bo Van Spilbeeck. Uit de drie brieven blijkt liefde, liefde en nog eens liefde.

Over de weg die Bo ging schrijft Marianne

Het was vreemd, het was nieuw. En het was vooral iets wat moeilijk te vatten was en nog steeds is, als je niet middenin zit.

en verder:

Als ik mij goed herinner op wie ik ooit verliefd ben geworden, weet ik nu ook heel goed met wie ik nog steeds samen ben; met iemand voor wie ik bewondering kan tonen, die doorzettingsvermogen heeft en die me soms voor uitdagingen stelt. Iemand met wie ik het goed heb en die vooral voor geluk gaat. En ik wil niets liever dan daarin meegaan.

Praktisch

Bo Van Spilbeeck, Eindelijk vrouw, 286 blz. is uitgegeven bij Horizon (2019). Het is te koop bij o.a. Bol.com voor € 22,99 (paperback) of als e-book voor € 9,99