Wat zou jij doen als je tot de rest van je leven tot huisarrest werd veroordeeld? Terwijl er in de wereld grote dingen gebeuren mag je je huis niet meer uit. Klinkt actueel, niet?
Na de Russische revolutie is dit het leven van Graaf Rustov. Deze graaf in moskou wordt een meester in het benutten van omstandigheden.
Een boek dat bejubeld is door Het Parool en The Gardian, een boek waar zelfs Bill Gates enthousiast over is! Graaf in moskou trok mijn aandacht en al helemaal omdat de beginsituatie zo op deze huidige tijd doet denken. Een graaf krijgt, na de revolutie, huisarrest in een luxueus hotel in Moskou. Hij geeft daarmee al zijn vrijheden op. Ook de luxe, want hij wordt veroordeeld tot een zolderkamer die nooit voor gasten wordt gebruikt. Wordt hij eerst nog als ‘graaf’ aangesproken, dan blijkt snel dat dit binnen de geest van de revolutie niet meer kan.
Er is altijd vrijheid
Al snel blijkt dat Graaf Rustov alles behalve verbitterd wordt in het hotel. Hij volgt de raad van zijn vader op:
And when the Count’s parents succumbed to cholera within hours of each other in 1900, it was the Grand Duke who took the young Count aside and explained that he must be strong for his sister’s sake; that adversity presents itself in many forms; and that if a man does not master his circumstances then he is bound to be mastered by them.
Citaat uit A gentleman in Moscow, vertaald als Graaf in Moskou (Rainbow Pocket, 2019)
Uit het hele verhaal zal blijken dat hij een meester is in het gebruik van de omstandigheden. Hij krijgt goede vrienden binnen en buiten het hotel waar hij altijd een beroep kan op doen. Zijn leven is geen leven van verbittering. Hij aanvaardt zijn lot maar wacht evengoed op nieuwe kansen. Kansen die zich zullen voordoen en die hij met beide handen zal grijpen.
Verdachte poëzie
Het boek behandelt veel thema’s en eentje ervan is de kracht (en teloorgang) van poëzie. Graaf Rustov was gekend om zijn poëzie, maar mocht die niet langer uitgeven. Het werd als subversief gezien, wellicht terecht.
Hier een fragment uit een ondervraging. Ik las het boek in het Engels, maar het is evengoed verkrijgbaar in het Nederlands.
Vyshinsky: (…) But let us return our attention to your poem. Coming as it did—in the more subdued years after the failed revolt of 1905—many considered it a call to action. Would you agree with that assessment?
Rostov: All poetry is a call to action.
Citaat uit A gentleman in Moscow, vertaald als Graaf in Moskou (Rainbow Pocket, 2019)
Poëzie kreeg een nieuwe betekenis
…apparently, it was no longer enough for a poet to write verse. Now, a poem must spring from a school with its own manifesto and stake its claim on the moment by means of the first-person plural and the future tense, with rhetorical questions and capital letters and an army of exclamation points! And above all else, it must be novaya.
Citaat uit A gentleman in Moscow, vertaald als Graaf in Moskou (Rainbow Pocket, 2019)
Alles en iedereen gelijk voor het communisme
Snel blijkt dat achter het communistisch ideaal van gelijkheid veel jaloersheid schuilt. Zo mag het hotel geen wijnlijst meer bijhouden, want dat is elitair. Alle flessen worden ontdaan van hun etiket en je kan enkel nog kiezen tussen ‘rode’ of ‘witte’ wijn. Ook culturele bagage wordt als verdacht beschouwd. Het refereert immers naar een klassemaatschappij.
“A complaint was filed with comrade Teodorov, the Commissar of Food, claiming that the existence of our wine list runs counter to the ideals of the Revolution. That it is a monument to the privilege of the nobility, the effeteness of the intelligentsia, and the predatory pricing of speculators.”
Citaat uit A gentleman in Moscow, vertaald als Graaf in Moskou (Rainbow Pocket, 2019)
De geschiedenis wordt tijdens copieuze maaltijden
Graaf Rustov mag dan wel niet naar buiten mogen, hij maakt de geschiedenis mee vanop de eerste rij. Het vermaarde hotel houdt er immers zijn grote congressen, waar toppolitici hun nieuwe jaarplannen bediscussiëren en bekend maken. Hij heeft contacten met hoge ambtenaren uit binnen- en buitenland. Als hoofdober hoort hij alles maar is verder onzichtbaar.
Upon reading this, you may be tempted to ask a little sardonically whether Count Rostov—this self-proclaimed man of propriety—allowed himself to overhear any of the private exchanges around the table? But your question and your cynicism would be entirely misplaced. For as with the best manservants, it is the business of capable waiters to overhear.
Citaat uit A gentleman in Moscow, vertaald als Graaf in Moskou (Rainbow Pocket, 2019)
Veel thema’s
Het is moeilijk om een etiket te plakken op deze roman. Er zijn vele uitstapjes naar de geschiedenis van het communisme maar deze zijn de grote achtergrond van het verhaal. Ze zijn interessant, maar het blijft de achtergrond. Het verhaal is mooi in zijn menselijkheid: hoe de graaf er in slaagt om door zijn charme en openheid relaties aan te knopen met beroemdheden (politiek en artistiek) maar evengoed met het voetvolk van het hotel. Doorheen zijn hele zijn ademt zijn aristocratische verleden, maar dat blijkt in dit verhaal geen probleem te zijn om evengoed in een zolderkamer te leven zonder luxe. Geen verbittering in het verhaal, geen grote (politieke) ideeën of het moest het stoïsime zijn dat als rode draad het verhaal draagt.
But I do like to think there is a difference between being resigned to a situation and reconciled to it.”
Citaat uit A gentleman in Moscow, vertaald als Graaf in Moskou (Rainbow Pocket, 2019)
Dat aanvaarding niet betekent dat je voor de rest van je leven niets meer te zeggen hebt en zomaar de omstandigheden moet ondergaan, bewijst het eind van het boek. Knap opgebouwd en niet eens onwaarschijnlijk.
Praktisch
Amor Towles, Graaf in Moskou, als rainbowpocket (2019) momenteel te koop bij Bol.com voor € 9,00. Het boek telt 464 bladzijden.
Meer boekentips?
Klik hier.
